Ce chant, très répandu
dans toute l'Occitanie, est probablement fort ancien.
Pourtant,
sa mélodie
semble avoir gardé sa forme originelle, identique partout.
Il n'en est pas de même pour les paroles qui ont
subi de nombreuses adaptations.
Cette
chanson a été adaptée
en chant de lutte contre les
envahisseurs de tous ordres:
- Dans le Bordelais ou
le
Périgord, la chanson fait référence
aux Anglais, dans une
région qui, au temps des
bastides (XIII e et XIV e siècles),
était une zone
frontière.
-
Au coeur de l'épopée cathare (XIII e
siècle), on dit que c'était le ou un des
chants de
ralliement
des Parfaits.
_
Plus tard, les paroles (notamment des versions ariégeoises
ou toulousaines)
parlent de pèlerins.
_
L'église catholique a ensuite
récupéré la mélodie pour en
faire un
cantique;
L'énigmatique
"A,E,I,O,U" n'a pas révélé son secret:
Certains
l'ont interprété comme suit:"Aquila ejus juste
omnia vincit"
“Notre Aigle avec justesse, en tout
est victorieux.”
Au XIII e la langue latine
était utilisée au pays d'OÏL mais en
pays de langue d' OC c'est anachronique!
Tout aussi
anachronique pour les Cathares qui n'auraient pas utilisé la
langue de leur persécuteur
c'est
probablement une invention d'un érudit parisien.
D'autre
y font valoir une devise occitane qui serait:
"Austria Est
Imperare Orbi Universo"
Traduit avantageusement en : "Il appartient au midi de dominer le
monde"
Qui
fut on le suppose la devise de l'empereur
Frédéric III
(1415-1493 des Habsbourg maître jadis de l'Autriche-Hongrie
bien
qu'il n'aie jamais révélé la
signification de ces 5 lettres qu'il apposait partout!
"Toute la terre est sujette à
l'Autriche"
ou bien " La destinée de l'Autriche est
de diriger le monde entier".
Alors,
que signifient ces 5 lettres A,E,I,O,U reprises en refrain pour un
occitan ?
VERSION
CHANTÉE PAR LOS GENTETS GOIATS DAU PEIRIGÒRD
(Veuillez
actionnez le bouton de gauche)
Quand
le bouvier vient de labourer, (bis)
(Il) plante son aiguillon,
ah !
Plante son aiguillon.
Trouve sa femme au pied du
feu, (bis)
Toute affligée, ah !
Toute
affligée.
« Si (vous) êtes
malade, dites-le. (bis)
(Nous) vous ferons un potage, ah !
Vous
ferons un potage
Avec une rave, un petit chou, (bis)
Une
alouette maigre, ah !
Une alouette maigre. »
«
Quand je serai morte, enterrez-moi (bis)
Au fin fond de la
cave, ah !
Au fin fond de la cave. »
Elle
s’en est allée au paradis (bis)
Au ciel
avec ses chêvres, ah !
Au ciel avec ses
chêvres.
Quand
lo boier
ven de laurar, (bis)
Planta son agulhada, a !
Planta
son agulhada.
Troba sa femna au pe dau fuòc, (bis)
Tota
desconsolada, a !
Tota desconsolada.
« Si
setz malauda, disatz-iò. (bis)
Vos faram un potage,
a !
Vos faram un potage
Emb d’una raba, emb
d’un chaulet, (bis)
Una lauveta magra, a !
Una
lauveta magra. »
« Quand sirai
mòrta, enterratz-me (bis)
Au pus fons de la cava, a
!
Au pus fons de la cava. »
‘La
se’n es ‘nada au paradis, (bis)
Au ciau
coma sas chabras, a !
Au ciau coma sas chabras.
Autre
version
Quand le bouié ben de
laura (bis)
Planto sou agulhado
A.E.I.O.U.
Planto sou agulhado
Trobo sa fenno al pé
del foc (bis)
Tristo, descounsoulado
A.E.I.O.U.
Tristo, descounsoulado
Se sios malauto dit nous oc
(bis)
Ta ferem un poutatge
A.E.I.O.U.
Ta ferem un poutatge Am uno rabo, am un caulet (bis)
Une lauzeto magre
A.E.I.O.U.
Une lauzeto magre
Quand sarei morto enterro me (bis)
Al pu foun de la cabo
A.E.I.O.U.
Al pu foun de la cabo
Met-me lous pès a
la paret (bis)
Le cap sous la canèlo
A.E.I.O.U.
Le cap sous la canèlo
Et los roumieous que
passaran (bis)
Pendran aigo senhado
A.E.I.O.U.
Pendran aigo senhado
Et diran qui es morto aqui ?
(bis)
Aco es la paouvro Joana
A.E.I.O.U.
Aco es la paouvro Joana
Sen es anabo en paradis (bis)
Al cèl ambe sus crabos
A.E.I.O.U.
Al cèl ambe sus crabos
Quand le bouvier
rentre du labour (bis)
Il plante son aiguillon
A.E.I.O.U.
Il plante son aiguillon
Il trouve sa femme au
«pied» du feu (bis)
Triste, inconsolée
A.E.I.O.U.
Triste, inconsolée
Si tu es malade
dis-moi oui (bis)
Je te ferai un potage
A.E.I.O.U.
Je te ferai un potage
Avec une rave, avec un chou
(bis)
Une alouette maigre
A.E.I.O.U.
Une alouette maigre
Quand je serai morte enterre-moi
(bis)
Au plus profond de
la cave
A.E.I.O.U.
Au plus profond de la cave
Mets-moi les pieds contre
le mur (bis)
La tête sous la cannelle
A.E.I.O.U.
La tête sous la cannelle
Et les
pèlerins qui passeront (bis)
Prendront l'eau bénite
A.E.I.O.U.
Prendront l'eau bénite
Et diront : qui
est mort ici ? (bis)
Ca c'est la pauvre Jeanne
A.E.I.O.U.
Ca c'est la pauvre Jeanne
S'en est allée
au paradis (bis)
Au ciel avec ses chèvres
A.E.I.O.U.
Au ciel avec ses chèvres
Lo
boier
dimècres
12 de genoier dau 2005, da Joan-Pèire (IEO) (non limousin)
La
cançon occitana dau boier es naissuda, es probable dins lo
periòdo dich "classic" de l’istòria de
l’occitania. Lo sieu autor, cantaire anonime èra
bessai un
flaütaire dau Larzac. Pilhèt coma ària,
la
mùsica d’un cantico de l’Atge-Mejan,
facile a jugar
sus cinq nòtas e li metèt de paraulas en occitan.
Aquesta
cançon fòrta dau sieu succès e dau
sieu
simbolismo, viatgèt dins l’espaci e dins lo temps.
Coma
per toti li cançons populari, existon un molon de variantas
(40
son estadi estampadi). Lu mobiles d’Aude la cantavan en lo
1870
quora son anat au fuec e mai recentament lu militants occitans
l’an cantada sus Larzac. Lu quatre elements de la biosfera
vist
dai ancians son presents dins aquest cant : l’òme
per la
Tèrra que laura, l’ària dont
l’auceu-totem
vòla, la frema per lo fuec que manten e lo sorgent dont si
va
pròche per sobreviure. Merci a Clara BALDOUROUX de
l’associacion "Lo ròdol de Velaurs" (13) que nos a
mandat
aquesta version.
version
EIO
Lo boier (1)
Quand
lo boier ven de laurar (bis)
Planta son agulhada
A.E.I.O.U.
Planta
son agulhada (2).
Tròba sa
femna au pè dau fuòc (bis)
Tota
desconsolada
A.E.I.O.U.(3)
Tota desconsolada(4)
Se
sètz malauta digatz-o (bis)
Vos farem un potatge
A.E.I.O.U.
Vos
farem un potatge
Am’una raba,
am’un caulet (bis)
Una alauseta (5) magra
A.E.I.O.U.
Una
alauseta magra
Quand sarai
mòrta enterratz-me (bis)
Au pus fons de la
cròta (6)
A.E.I.O.U.
Au pus fons de la
cròta
Lei pès virats
a la paret (bis)
Lo cap sos la canèla(7)
A.E.I.O.U.
Lo
cap sos la canèla
E lei romieus
que passaràn (bis)
Prendràn
l’aiga segneda
A.E.I.O.U.
Prendràn
l’aiga segneda
E
diràn quala es mòrta aicí (bis)
Aquò’s
la paura Joana (8)
A.E.I.O.U.
Aquò’s
la paura Joana
Se’n es anada au
Paradís (bis)
Soleta amé sei cabras(9)
A.E.I.O.U.
Soleta
amé sei cabras
____________________
-
(1)"Lo boier" Constelacion dins la carta occitana dau ciel.
-
(2) Agulhon dau boier, baston que sierve a ponher li bèstias
per
li faire avançar e/ò a netejar l’araire.
-
(3) AEIOU : es curios de veire que li inicialas son la devisa dei
Hasbourg e de l’emperi Austro-Ongrés
Austriae
est imperare orbi universo, La destinée de l'Autriche est de
diriger le monde entier.
- (4) Privada dau "consalamentum" dei
Catares.
-
(5) Rabesten (bèu-fiu d’Esclarmonda de Foix)
Caulet-Lavenant e Lauseta de Puei-Laurens, tres familhas que sostenion
lu Catares.
- (6) Au mai fonds d’una
cròta, mai segurament d’una bauma.
-
(7) la tèsta sota lo luquet (sorgent rustic), lu Catares
cercavan lu sorgents, simbòlos de la conoissença
e de la
puretat.
- (8) Joana, nom donat per lu Catares a la sieu
gleia(cf:
l’evangeli segon Sant Joan).Si tròva tanben dins
d’autri versions : Margòt, Bernarda, Antoineta.
-
(9)"Lei cabras" li planetas en libertat.