En d'aqueu temps que te parle, vielh temps d'avans lo temps vielh, vivia aùros au país de Turquia, lo chastenh-chastanhier. Fasia besonh au monde e lo monde n'avian sonh.Copavan sa brancha mòrta e a son pè gratissavan la terra ivernauda. E lo chastenh-chastanhier fortissia frotjava, e quo era plaser de lo veire eissigar sos marns en lo ciau dau país de Turquia, e quo era bonaùr d'auvir petar sos pelons en daus moquets de fruchas que lambavan dins la gòrja dau monde. Nuirissia lo monde e lo monde l'onoravan de lur pregiera e de lur dança rondejaira, un còp a la prima de sa flor e un còp a la darriera de sa frucha. Aitau visquet au país de Turquia lo chastenh-chastanhier doas ò tres eternitats. Un jorn, sa frucha bona e bela, quò siguet pas de pro au monde d'aqueu país, que lo monde d'aqueu país eran venguts riches o be cresian  de z'esser, e que minjar per se nuirir lur era pus de pro, volian minjar per s'amusar la pòta.  'Laidonc, minjar ço qu'avian totjorn minjat dau temps qu'avian d'afam ! S'envegeren de mai que d'una chausa, mas que vengues de'n quauqu'un luec mai e mas que costes char. E lo chastenh, lo chastenh-chastanhier que n'avian pus mestier, l'obluderen coma si de jamai n'aguessan 'gut mestier. Lo chastenh ? Quau chastenh ? E au país de Turquia, se trobet degun pus per li copar sa brancha mòrta e a son pè li gratissar la terra. E las fruchas dau chastenh-chastanhier lamberen pus mas dins la gòrja daus rats, daus conilhs e daus jais. E la prima passet mai la darriera, sens pregiera ni mai sens dança au país de Turquia. E lo chastenh-chastanhier se sentiguet venir vielh, se sentiguet venir malaude. Son pè venguet negre de suja negra, e sa trona s'esruclet de potiron meschaent. Mas lo vielh chastenh-chastanhier, de sas fruchas maupresadas, li eran nascuts tres drollichons chastenhos-chastanhieros, e que fasian bona creguda tot-parier, d'entre tota quela miseria de fuelhas e de pelons. Quand agueren gitòla gròssa coma lo det e fuelha lonja coma la man, lo pair chastenh-chastanhier lur disset, çò-ditz : "Mos dròlles, vos chau partir. Me' n còsta zo vos dire, mas vos chau partir... Aici quo es mas la mòrt aura,  ente avem 'gut vita e bonaùr. Los temps  an  chamnhat  per  n'autres,  los temps d'aüei son gran chastanhiers e non sai si l'i siran mai. E si l'i tornen,  quoras ?   Ai lo temps d'esser  mòrt e v'autres tanben. Anes, vos chau partir. Ieu sei vielh e malaude, e donc damòre qui, mas v'autres, vos ne' n prege, 'natz vos en e obludatz queu país que los temps mai lo monde ne'n son venguts tras-fòus per n'autres mai per ilhs. 'Natz vos en, vos ne'n prege, trobaretz beleu mai segur daus país mai risents que lo monde vos faran festa perque lur faretz besonh au monde, coma lur fasia besonh aici, 'vans que venguessan riches o creguessan de z'esser. 'Natz vos en ente  lo monde auran besonh de v'autres e vos ne'n mercejaran de lur pregiera e de lur dança. Anes, mos dròlles, es mas que ben temps..." Los tres drollichons chastenhos-chastanhieros, lur era grand malaur, prunda desesperança de dever quitar lo país dau pair, daus vielhs,  lo país que l'i eran nascuts, lo país que lur semblava naturau de l'i viure coma l'i avian viscut los vielhs dempuei doas-tres eternitats. "Mas pair, vòlem qui viure, vòlem qui damorar, quau vita nos ne'n sia. E d'alhors ente 'nar ? Som monde de raiç e de memòria, n'es gran d'aquilhs voiatjors passejaires. Coneissem mas queu ciau e questa terra e darrier quela montanha que se veu lai, que trobariam ? Que trobaram ? -Delai quela montanha, trobaretz la mar granda e auretz de la trauchar sus un bateu que faretz d'aqueu marn que vos balhe. Anes, mos dròlles,  delai la mar es vòstra sauvacion, nòstra sauvacion. Anes, es mas que tròp temps." De veire lur pair tan vielh, malaude, desesperat e suplijaire, auseren pas resistar los tres drollichons chastenhos-chastanhieros. Auseren pas li dire : "Mas pair, aimem tant qui damorar mai si devem l'i crebar coma n'erba fòla, non pas de partir au luenh corre nòstre segur de vita entre enueg e tristessa. "Auseren pas. Disseren lurs adiussiatz e se'n aneren. Marcheren drech davans, e lamberen quela montanha qu'avia boinat d'aicia qui lur 'nivers de chastenhs-chastanhiers au país de Turquia. Darrier, quo era la mar, lo pair avia dich vrai, la mar granda. Fagueren un bateu, coma dich, lo butigueren dins l'aiga e la terra de Turquia siguet tòst 'na linha de babor,  luenh darrier ilhs, solelh levant. Duret dau temps lo voiatge. Un jorn, tot-parier, 'chaberen per 'ribar ad una terra que ne'n fagueren lo torn. N'isla, quo era n'isla, 'na terra e la mar tot alentorn. Acosteren lur bateu e davaleren. Era-t-eu gente queu país, jos queu solelh ! Lo monde l'i avian los piaus tan negres coma lo cuol de lurs ganhons. E queu país, quo era la Còrsa, Corsica coma disian lo monde, la Còrsa au mitan de la mar granda. "Me platz queu país, disset, çò-ditz, lo pus beu daus tres chastenhs-chastanhiers. Me platz e ai bona edeia de qui 'chabar mon voiatge, que d'aqueu voiatge, n'ai mon aise. Ma fe, faretz çò que voudretz, v'autres, mas ieu me 'plante. Aqui me sente ben e lo monde me fan bona pareissença. E parle pas de lurs ganhons que me rundilhen coma daus benaùros." E de vrai, lo monde li fasian festa en chantar chascun en sa votz, e los ganhons, coma si aguessan passat tot lur temps de vita d'esperar sa venguda. "E be, si aitau zo vòles, damòra, disseren los autres dos chastenhs-chastanhiers, damòra qui, fai l'i ta vita e balha l'i avenir per nòstra enja. Per n'autres, tota aquela aiga alentorn nos pareis de meschaenta genha, anem contunhar lo voiatge d'aicia trobar terra definitiva." E lamberen dins lo bateu : "Adiussiatz v'autres !" -"Adiu a tu !" O! Queste còp, la trauchada siguet pas tan lonja, que ponheren gaire trobar 'na granda terra moladoira ente un flume, beu coma n'avian pus vist, se nejava de sos dos braç dins la mar granda. Tan ben coma sus l'isla de Còrsa, raiava un solelh tan beu sus queu país de peira de craia. Se damandavan si 'nar mai lonh o de que, quante daus petits aubres, vielhs coma chamin e tòrts coma vent folhos, lur crederen : "Passatz vòstra via, que podriatz mas damorar en queste país, que vòstras fruchas balhessan de l'òli coma las nòstras ! -Qui setz, per aitau parlar coma los mestres d'aqueu país ? -Nòstre nom es olivier, e de vrai queu país es nòstre. -E be lo vos laissem e ne'n podem pas ben mau, s'esmaligueren los dos chastenhs-chastanhiers. E nos 'plantarem pas dins p'un país de peira de craia, que vòstras fruchas balhessan pas de bona farina coma las nòstras." E segueren, d'avau qu'en amont, lo grand flume que menava belament tant d'aiga coma la mar granda. Vireren a man mança ente segueren 'na vau secha que montava devers 'na montanha grisa. Lo país venia sauvatge, fòrt, secret. Quo era lo país cevenòu. "Me platz queu país, disset, çò-ditz lo segond daus tres chastenhs-chastanhiers. Me platz e me conven, e l'i vau damorar,  tant coma sei gaste de voiatjar l'aiga mai la terra. L'i me vau enraijar, folhar mai fruchar, e queraque la familha segra be ! -Fai coma voldras, disset, çò-ditz lo pus jòune, lo darrier daus tres chastenhs-chastanhiers, lo cacha-niu. Si creses qui trobar bonaùr e avenir per nòstra enja ! leu, vòle contunhar, que sente que mon país es pas queu ; mon país es pus doç, los puechs l'i son pas tan nauts, sente que mon país m'espera pus lonh dins quela montanha bela " E contunhet de montar dins la montanha bela.Tornet trobar daus país de peira de craia que la nevia l'i avia pres la plaça dau solelh; e eslonget lo pas, que se rapelava lur jurament a l'olivier. A man drecha, en lai, de las grandas taupadas escupissian lo fuòc mai las peiras. Quo era granda jòia e granda paur de zo veire e de z'auvir. N'anet un pauc mai redde que sentiat sentia que son país era qui, a portada, n'anet un pauc mai redde e tot d'un còp, tot d'un còp l'i siguet. Lo país de son raive, au còp doç e montanhier, suaud e de lonhdor sens virason, tot plen de marmus e de frisoladis, en sa terra e son ciau. L'aiga l'i riulava de pertot, de fonts qu'en rius, e daus grands aubres de ruscha lena e clara l'i se balhavan la man. "Coma   vos   'pelatz,   lur  damandet  lo  chastenh chastanhier ? -Nos 'pelem faus, o faiards, o faiets. -E queu país ? -Lo país lemosin. Mas e tu, qui ses-tu e coma te 'pelas ? -Me 'pele chastenh e chastanhier, e vòstre país me platz coma lo país qu'esperava. -Cho, cho ! l'i viu pas qui vòu. Conta nos ton afar, ton istòria..." E zo lur contet de bona gracia, tan contents coma eran? Quo es pas si tant sovent que passa aitau n'estranh  que  nos fai  compliment de nòstre país e nos conta lo seu. E quand aguet 'chabat : "E be, te vam far 'na p'ita plaça si vòles qui damorar. Balharas ta frucha a queu paubre monde que chau ben dire que creben l'afam mai sovent que de rason, quo es pas malaisat, totas 1'annadas que las rabas venen en bois negre, e quo es be sovent.  Anes, lur balharas ta frucha per lur chaufar lo ventre, e n'autres lur balharam nòstre bois per lur chaufar la peu..." Aitau venguet au país lemosin lo chastenh-chastanhier, petit frair d'aqueu dau país cevenòu e d'aqueu dau país còrsa, tots tres filhs dau pair chastenh-chastanhier dau país de Turquia. E l'i visquet aùros, en aqueu país lemosin, tant que lo monde agueren besonh de se, que li coperen la brancha mòrta e li gratisseren la terra a son pè, e l'onoreren de prima qu'en darriera dins lur pregiera e lur dança rondejaira. ______________________________________ Fin du conte

Source: Ce livret contenant 3 contes de Jan dau Melhau

Jan dau Melhau, écrivain, poète, conteur et qui a bien d’autres facettes… est né en 1948 à Limoges.